فلسفه ماه رمضان در سیره ثامن‌الائمه(ع)

امام هشتم شیعیان، امام رضا (ع) در آستانه ماه مبارک رمضان اهل بیت خود را نزد خودشان جمع کرده و تأکید داشتند که خود را برای این ماه آماده کنند و نخستین نکته‌شان نیز روزه‌داری برای اتصال به ماه مبارک رمضان برای کسب درجات معنوی بود.
امام رضا (ع) به نقل از علی (ع) و ایشان هم به نقل از رسول خدا (ص) درباره ماه رمضان فرمودند: من تلافیه (شهر رمضان) آیة من القرآن، کان له مثل أجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور ...؛ هر کس یک آیه از قرآن کریم را در این ماه تلاوت کنند نظیر آن است که تمام قرآن را در ماه‌های دیگر تلاوت کرده است، خوبی‌ها در ماه رمضان پذیرفته شده و بدی‌ها بخشیده می‌شود، و اگر به چهره برادر مؤمن خود لبخند بزند، در قیامت وی نیز بر چهره او لبخند می‌زند و او را بشارت بهشت می‌دهد.
ایشان در این باره می‌افزایند که هر کس در این ماه مؤمنی را کمک کند، خداوند قدم‌های او را در پل صراط محکم می‌کند، و هر کس در این ماه از غضب خود را باز دارد خداوند به او در روز قیامت کمک خواهد کرد، اگر فردی مظلومی را کمک کند خداوند او را در دنیا و آخرت کمک می‌کند.
امام رضا (ع) در حدیث دیگری می‌فرمایند: «فلم امروا بالصوم؟ قیل لکی یعرفوا الم الجوع والعطش، فلیستدلوا علی فقر الآخرة، ولیکون الصائم خاشعا ذلیلاً مستکینا مأجورا محتسبا عارفا صابرا علی ما اصابه من الجوع والعطش، فیستوجب الثواب مع ما فیه من الانکسار عن الشهوات ولیکون ذلک واعظا لهم فی العاجل، و ...»: اگر بپرسند چرا روزه واجب شده است؟ پاسخ آن است که درد گرسنگی و تشنگی را بدانند و از این راه پی به فقر و بی‏زاد و توشه بودن آخرت ببرند، و برای اینکه روزه‌دار بر اثر ناراحتی که از گرسنگی و تشنگی برایش پیش آمده فروتنی کند و کوچکی کند و نیازمندی نشان دهد تا اجر ببرد و به حساب آورد کار خویش را و بشناسد و پایداری و مقاومت کند بر آن.
و از این جهات مستحق اجر شود، با آنچه که در آن است از قبیل جلوگیری از طغیان شهوات و کنترل هواها و اینکه موجب عبرت و موعظه‏‌ها باشد برای آنها در این دنیا، و تمرینی باشد برای انجام تکالیف، و راهنمایی باشد برای آنها در عالم دیگر، و بشناسند شدت مشکلات فقرا و بینوایان را در دنیا، و آنچه را که خداوند در اموالشان برای مساکین و تهیدستان واجب کرده ادا کنند.
در این حدیث شریف امام رضا(ع) فلسفه وجوب روزه را بیان کردند، علاوه بر بعد اخروی که یادآوری گرسنگی و تشنگی روز قیامت بود، توجه به مشکلات فقرا و بینوایان هم وجود داشت.
در جایی دیگر امام رضا (ع) چنین می‌‏فرماید: «انما امروا بالصوم لکی یعرفوا الم الجوع والعطش فیستدلوا علی فقر الآخرة» مردم به انجام روزه امر شدند تا گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگی آخرت را درک کنند.
همچنین امام رضا (ع) می‌فرماید: کانَ أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام لایَنامُ ثلاثَ لیالٍ : لَیلةَ ثلاثٍ وعِشرِینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، ولَیلةَ الفِطرِ ، ولَیلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، و فیها تُقسَمُ الأرزاقُ والآجالُ وما یَکونُ فی السَّنَةِ؛ امیرالمؤمنین (ع) سه شب را نمى‏‌خوابید : شب بیست و سوم ماه رمضان ، شب عید فطر و شب نیمه ماه شعبان ؛ در این شبها، روزی‌ها تقسیم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد ، تعیین مى‏‌شود.
محدث نوری از کتاب فقه‌الرضا در باب روزه آورده است که امام رضا (ع) فرمود: و أکثر فی هذا الشهر المبارک من قراءة القرآن والصلاة علی رسول الله؛ در این ماه شریف قرآن زیاد بخوان و فراوان بر رسول خدا صلوات و درود بفرست.

 
پی نوشت ها:
-فقه‌الرضا
-عیون اخبارالرضا
-بحارالانوار
-وسایل الشیعه
منبع:فارس